สายบุญ

พระอาจารย์สงบ มนสฺสนฺโต

ถาม-ตอบ ปัญหาธรรมวันที่ ๑๙ เมษายน ๒๕๖๓

ณ วัดป่าสันติพุทธาราม (วัดป่าเขาแดงใหญ่) ต.หนองกวาง อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

ถาม : เรื่อง “คำแนะนำเรื่องเว็บไซต์”

เว็บไซต์อันนี้ดูดีกว่าเมื่อก่อนมาก ชื่นชมและอนุโมทนากับทีมงานค่ะ ขอฝากคำแนะนำหนึ่งเรื่องเกี่ยวกับหมวดหนังสือ อยากให้มีการทำเป็นไฟล์พีดีเอฟ เพราะจะได้เซฟไว้ในคอมเพื่ออ่านต่อไปได้ คิดว่าหลายๆ คนที่เข้ามาอ่านนั้น คอมของพวกเขาอาจไม่มีโปรแกรมรองรับไฟล์อีพับค่ะ แต่ทำเป็นไฟล์พีดีเอฟจะทำให้หนังสือเข้าถึงกลุ่มคนได้กว้างกว่า ขออนุโมทนาค่ะ

ตอบ : นี่คำแนะนำเนาะ แต่คำชื่นชมว่ามันดีกว่าเมื่อก่อน มันดีกว่าเมื่อก่อนมากแล้ว ถ้ามันดีกว่าเมื่อก่อนมากแล้ว แค่นี้เราก็พอใจแล้ว

เพราะแต่ก่อนในเว็บไซต์เวลาเขาเข้ากันได้ยาก แต่มีผู้ที่ว่าจะมาขอแนะนำทำให้ดีขึ้นๆ มีหลายๆ ฝ่าย แต่นี่เราทำของเราเอง ทำของเราเอง ทำให้มันอยู่ในหมวดที่ควบคุมได้ อยู่ในหมวดที่ควบคุมได้ เพราะว่าถ้าปล่อยไปแล้วถ้ามันควบคุมไม่ได้ มันมีทั้งผลดีและผลลบ มันมีทั้งผลดีและผลเสีย เวลาผลเสียๆ นะ ผลเสียมันจะมากกว่าผลดีไง

ถ้าผลเสียมีที่ไหนก็แล้วแต่ หลวงตาท่านเคยพูดไว้ว่า เวลาธรรมะของท่านมันเปรียบเหมือนน้ำพริก น้ำพริกถ้ามันอยู่ในถ้วยน้ำพริกมันก็มีคุณค่า แต่ถ้ามันไปละลายในแม่น้ำในทะเล น้ำพริกจะถ้วยเข้มข้น รสชาติเข้มข้นขนาดไหนมันก็จืดชืดไป มันจะไม่เป็นประโยชน์ไง ถ้าน้ำพริกในถ้วยมันมีรสเข้มข้นขึ้นมามันก็มีประโยชน์กับคนที่ได้ทานน้ำพริกนั้น

นี่ก็เหมือนกัน สิ่งที่ว่ามันเป็นประโยชน์มันก็มี เป็นโทษมันก็มี สิ่งที่ว่าเป็นโทษๆ เราถึงคอยระวังไว้ว่าไม่ให้เป็นโทษไง คำว่า “เป็นโทษๆ” นะ

ที่ทำเว็บไซต์อยู่นี่ทำขึ้นมาเพราะด้วยความสงสารของเรา

เวลาหลวงปู่เสาร์ หลวงปู่มั่นนะ เวลาท่านประพฤติปฏิบัติมาท่านทุกข์ท่านยากมาขนาดไหน เวลาท่านทุกข์ยาก ท่านทุกข์ท่านยากมาขนาดไหน แต่ท่านมีอำนาจวาสนาบารมีของท่าน ท่านก็พยายามขวนขวาย พยายามพาหัวใจของท่านให้พ้นจากกิเลสไป

แล้วเวลาท่านมาอบรมสั่งสอนลูกศิษย์ สิ่งที่อบรมบ่มเพาะสั่งสอนลูกศิษย์ สิ่งที่ว่าท่านเคยทุกข์เคยยาก เคยฝ่าวิกฤติไปเผชิญกับกิเลสมันทุกข์ยากขนาดไหน แล้วหัวใจของคนที่อำนาจวาสนามันอ่อนแอกว่ามันจะมีกำลังมากน้อยขนาดไหน ถ้ามันไม่มีกำลังมากน้อยขนาดไหน เห็นไหม

“แก้จิตแก้ยากนะ แก้จิตแก้ยากนะ ผู้เฒ่าจะแก้ว่ะ ผู้เฒ่าจะแก้ว่ะ”

เวลาหลวงตาพระมหาบัว ครูบาอาจารย์ท่านบอกว่า หลวงปู่มั่นเป็นโรงงานใหญ่ เป็นโรงงานผลิตพระอรหันต์ โรงงานยิ่งใหญ่เป็นพ่อแม่ครูจารย์ เป็นอาจารย์ใหญ่ของสายกรรมฐาน

แต่ขนาดอาจารย์ใหญ่ของสายกรรมฐานท่านมีอำนาจวาสนาบารมีขนาดนั้น หลวงตาท่านบอกว่า ผู้ที่เข้าไปฝึกไปหัดกับหลวงปู่มั่นเยอะแยะมหาศาลเลย เวลาเหลือ เหลือมากี่องค์

แล้วพอมาหลวงตา หลวงตาท่านก็อบรมสั่งสอนของท่าน อบรมสั่งสอนของท่าน แล้วเราก็มาเทียบถึงตัวของเราไง ตัวของเราเวลาเราเริ่มต้นที่บวชใหม่ๆ คิดไว้เหมือนกันว่าจะเข้าบ้านตาด แต่ยังไม่ได้เข้า ก็พยายามฝึกหัดตัวเองให้เข้มแข็งก่อน

ไปศึกษากับใครนะ ไปไหนมา สามวาสองศอก ถามอย่าง ตอบอย่าง แล้วทำจริงจังซะด้วยนะ แต่เวลาพอมาประพฤติปฏิบัติขึ้นมา โอ้โฮ! โกหกทั้งนั้นเลย โกหกหน้าตายๆ โกหกด้วยความอหังการ

แต่เวลาเรามาประพฤติปฏิบัติแล้ว โอ้โฮ! ไปไหนมา สามวาสองศอก เพราะมันไม่ตรงกับความจริงสักอย่างเลย

แต่เวลาเราผิดพลาดขึ้นมา ที่ว่าเราเข้าใจว่าอวิชชาดับแล้วมันต้องสิ้นกิเลส ทำไมมันไม่สิ้นล่ะ

พอไปเจอหลวงปู่จวน “อวิชชาอย่างหยาบท่านสงบตัวลง ไอ้ความฟุ้งซ่าน ความวิตกกังวลมันสงบตัวลง อวิชชาอย่างกลางในหัวใจของท่านอีกมากมายมหาศาลเลย อวิชชาอย่างละเอียดอีกเต็มไปหมดเลย”

เออ! ใช่ว่ะ นี่มันมีเหตุมีผลไง ทีเดียวจบเลย เพราะเหตุนี้แหละ ที่เว็บไซต์ๆ ที่เราเปิดตอบปัญหานี่เพราะอะไร เพราะไปไหนมา สามวาสองศอก ถามช้าง ตอบม้า เลยทำเว็บไซต์ไว้ นี่พูดถึงว่าความเห็นของเราไง

ฉะนั้นบอกว่า ในเว็บไซต์นี้ดูดีมากกว่าเดิมมากเลย

โอ้โฮ! แค่นี้ก็พอใจแล้ว

ยังชื่นชม ชื่นชมอนุโมทนากับทีมงานที่ได้ทำด้วยค่ะ

นี่ก็ให้ธรรมเป็นทาน ให้ธรรมเป็นทานไง ไม่ต้องการสิ่งใดตอบแทนทั้งสิ้น แต่เพียงแค่ว่ามันเห็น เราเคยประสบมากับตัวของเราเองนี่แหละ ตอนบวชปีแรกบวชใหม่ๆ โอ้โฮ! หาคนสอน ทั้งๆ ที่หลวงตาท่านดำรงชีพอยู่ ครูบาอาจารย์ยังดำรงชีพอยู่ทั้งนั้นน่ะ แต่ก็คิดว่าตัวเองจะฝึกตัวเองให้แข็งแรงก่อน ถ้าเข้าไปใหม่ๆ กลัวมันจะมีความผิดพลาด ถ้าผิดพลาดแล้วมันจะเสียดายโอกาสไปไง ก็ขอทำให้ตัวเองแข็งแรงก่อน รู้จักข้อวัตรก่อนแล้วค่อยเข้าไปหาหลวงตา

มีพระธุดงค์เจอกันก็คุยธรรมะกัน โอ้โฮ! ดูท่าทางน่าเชื่อถือ อู้ฮู! แล้วเราก็เชื่อเขาด้วยนะ เชื่อตลอด เชื่อมาตลอด จนมาเจอหลวงปู่จวนตบหัวทีเดียวเท่านั้นน่ะ โอ้โฮ! เฮ้ย! มันผิดหมดเลยนี่หว่า แล้วเวลาปฏิบัติไปๆ โอ้โฮ!

ยิ่งมาตอนนี้ ไปไหนมา สามวาสองศอก ขณะก็ไม่ต้องมี อะไรก็ไม่ต้องมี แล้วแต่สัญญาอารมณ์ที่มันจะพาไป

เพราะหลวงตาท่านไม่อยู่แล้วไง เวลาหลวงตาไม่อยู่แล้วใครจะพูดอะไรก็ได้ เพราะไม่มีใครตรวจสอบไง มันชะล่าใจกันไงว่าไม่มีใครจะรู้ทันไง จะพูดอะไรก็ได้ไง จะพูดอะไรก็ได้ “ธรรมะๆ มันอิ่มเหมือนกัน มันสมมุติต่างกัน มันเหมือนกัน”...ไร้สาระ

นี่พูดถึงเว็บไซต์ เว็บไซต์ที่เราทำมันมีเหตุ มีเหตุที่จะทำ เพราะทำแล้ว มันมีเหตุที่จะทำ ทำแล้วเพื่อสงเคราะห์ ว่าอย่างนั้นเถอะ เพื่อสงเคราะห์โลก แล้วโลกจะได้มากน้อยแค่ไหนมันก็อยู่ที่กรรมของสัตว์

กรรมของสัตว์นะ สัตว์ที่เบาบาง สัตว์ที่เบาบางมันฟังเหตุฟังผล มันไม่ฟังกระแส

กระแสสังคมๆ พระพยายามสร้างกระแสหามวลชนล้อมหน้าล้อมหลัง ให้ดูลูกศิษย์มากมายไว้ แล้วให้เชื่อถือไง ถ้าเป็นวุฒิภาวะที่อ่อนแอมันก็มองได้แค่นั้นน่ะ มองได้กระแส มองได้คนล้อมหน้าล้อมหลังไง

แต่ถ้ามีอำนาจวาสนา กาลามสูตร ไม่เชื่อ ไม่เชื่อว่ามีลูกศิษย์มาก ไม่เชื่อว่ามีคนล้อมหน้าล้อมหลังมาก ไม่เชื่อว่า แหม! กิตติศัพท์กิตติคุณเลื่องลือ ไม่เชื่อ เชื่อเหตุและผล เชื่อเหตุและผล ทุกข์ เหตุให้เกิดทุกข์ ทุกข์ดับ วิธีการดับทุกข์ ให้เป็นสัจจะเป็นความจริงไง

นี่พูดถึงขอบคุณเรื่องเว็บไซต์

เว็บไซต์เราทำเพราะเหตุนี้ไง ทำไว้เพื่อสงเคราะห์โลก แล้วถ้ามันได้มากน้อยแค่ไหนนั้นมันเป็นวาสนาของคน ถ้าคนมีวาสนาเขาก็จะได้ประโยชน์ของเขา ถ้าใครไม่มีวาสนามันเชื่อกระแส มันเชื่อภาพลวงตา ไอ้นั่นก็กรรมของสัตว์ เราไม่สามารถไปดัดแปลงไปเปลี่ยนแปลงความคิดคนได้

ความคิดคนมันก็เป็นความคิดของเขา ถ้าอำนาจวาสนาของเขาแค่นั้น เขาเชื่อตามกระแส เขารู้ได้กระแสนั้น เพราะมันผ่านผิวหนังไง ลมพัดมามันมีความเย็นมีความพอใจนั่นก็เรื่องของเขา แต่ถ้าใครมีสติมีปัญญาจะค้นคว้าหาความจริง นั่นมันก็เป็นเรื่องของสัตว์โลก

สัตว์โลก สพฺเพ สตฺตา สัตว์ทั้งหลายที่เป็นเพื่อนทุกข์ เกิด แก่ เจ็บ ตายด้วยกันทั้งหมดทั้งสิ้น จงเป็นสุขๆ เถิด อย่าได้เบียดเบียนกันและกันเลย จงเป็นสุขๆ เถิด อย่าได้จองเวรซึ่งกันและกันเลย นี่ไง เราทำเท่านี้แหละ จบ

ฉะนั้น เรื่องของเว็บไซต์ถ้ามันดีกว่าเดิมก็พอ แล้วยิ่งถ้ามาอนุโมทนากับทีมงาน ทีมงานก็ทำแล้ว ไอ้เรื่องโปรแกรมเดี๋ยวเราให้เจ้าหน้าที่เขาจัดการ เราทำอะไรไม่เป็นหรอก ทำอะไรไม่ได้เลย เพียงแต่สงสาร แล้วอยากให้มันเป็นประโยชน์ แล้วถ้ามันเป็นประโยชน์ก็เป็นประโยชน์เท่านี้

เดี๋ยวให้เจ้าหน้าที่เขาดูแลของเขา เห็นไหม เพื่อประโยชน์ แล้วถ้าเพื่อสงเคราะห์โลก แล้วถ้าสัตว์มีอำนาจวาสนาเขาก็ได้ประโยชน์ของเขา ถ้าสัตว์ที่เขาเชื่อกระแส เขาชอบกระแส มันก็เป็นกรรมของสัตว์ เป็นกรรมของสัตว์ จบ

ถาม : เรื่อง “ญาติสายเลือดและญาติทางสายใจ”

ตอบ : นี่คำถามเนาะ ไม่ใช่คำถามหรอก คำแค่ชี้แจงให้เราทราบเท่านั้นเอง คำว่า “ชี้แจงให้เราทราบ” นะ เขาบอกว่า เพราะเราถามเขาว่า เขาเป็นอะไรกัน เป็นญาติพี่น้องกันทางไหน

เขาก็บอกว่า สิ่งที่วันนั้นเขาบอกว่าเป็นญาติทางธรรมๆ ญาติทางธรรมเพราะว่าเวลาคำพูดเวลาพูดสนทนากันมันสะเทือนใจ ถ้ามันสะเทือนใจ สิ่งนี้เราจะไม่อ่านต่อไป แต่เราจะพูดให้มันเป็นธรรม

คำว่า “พูดให้เป็นธรรมๆ” นะ สิ่งที่คำว่า “พูดให้เป็นธรรม” เขาบอกว่าเขาเป็นญาติกันทางธรรมๆ

ญาติกันทางธรรมยิ่งใหญ่นัก ถ้าญาติกันทางสายเลือด ญาติทางสายเลือดมันเป็นสายบุญสายกรรม ถ้าสายบุญสายกรรมขึ้นมา เราเกิดเป็นพ่อเป็นแม่เป็นลูกกัน เราเกิดมาเป็นร่วมในครอบครัวเดียวกัน นี่มันจะเป็นสายบุญสายกรรมไง

สายบุญ สายบุญคือลูกเกิดมาแล้วในครอบครัวนั้นมีความร่มเย็นเป็นสุข

ถ้าสายกรรมๆ ลูกเกิดมา ในสมัยพุทธกาลนะ มันมีครอบครัวขอทานครอบครัวหนึ่งเป็นคนทุกข์คนเข็ญใจ คนทุกข์คนเข็ญใจนะ เวลาเป็นคนทุกข์คนเข็ญใจขึ้นมาขอทานก็พอดำรงชีพได้ แล้วขอทานเขามีครอบครัวของเขา เวลาเขามีสามีของเขา เวลาเขาท้องขึ้นมา เวลาท้องขึ้นมานะ ไปขอทานไม่เคยได้เลย

ธรรมดาขอทานมันก็ทุกข์อยู่แล้ว แต่เวลาเขามีสามี สามีเขาเป็นขอทานด้วยกันไง เวลาอุ้มท้องอยู่นี่ โอ้โฮ! ขอทานก็ไม่ได้ สามีต้องไปขอทานมาเจือจานแบ่งกันดำรงชีพ เวลาคลอดบุตรมาแล้วนะ ถ้าบุตรไปด้วย ไม่ได้ ต้องเอาบุตรทิ้งไว้ก่อน ไปขอทาน ๒ คนมาได้กิน

นี่สายบุญสายกรรม เวลาสายกรรมๆ เราก็ทุกข์เราก็จนอยู่แล้ว เราเป็นขอทานอยู่แล้ว แล้วเวลาท้องขึ้นมา ท้องขึ้นมาแล้วไปขอทานยังไม่ได้เลย มันจะมีความผิดพลาด มีต่างๆ ไม่ได้เลย นี่อยู่ในพระไตรปิฎก

นี่ไง แต่ถ้าเป็นสายบุญนะ สายบุญเราเกิดมาแล้วครอบครัวเจริญรุ่งเรือง เกิดมาครอบครัวอภิชาตบุตร บุตรที่ดีกว่าพ่อกว่าแม่ไง นี่พูดถึงสายเลือด

นี่ก็เหมือนกัน เขาบอกว่า ถ้าญาติทางสายเลือดเขามีพ่อมีแม่เหมือนกัน แต่มีพ่อมีแม่เหมือนกันแล้ว สุดท้ายแล้วเขาก็ไปอยู่กับปู่อยู่กับย่า อยู่กับปู่ย่าแล้ว แล้วไปเจอ เขามีญาติอีกคนหนึ่งเป็นแม่บุญธรรม สองชั้นสามชั้นนะ

ทีนี้สองชั้นสามชั้นขึ้นมา เวลาคนเกิดมา เวลาเกิดมาแล้วถ้ามันมีบุญมีกุศลนะ สิ่งที่ว่าครอบครัวอุดมสมบูรณ์ที่มีความเรียบง่าย อันนั้นสว่างมาแล้วสว่างไป

ไอ้เรา เรามาด้วยความมืดมาก็แล้วแต่ เราเกิดจากพ่อแม่ที่เป็นสายเลือด แล้วไปอยู่กับปู่กับย่า แล้วไปอยู่กับปู่กับย่าก็ไปอยู่กับพ่อแม่บุญธรรม

ไอ้นี่มันก็เป็นญาติทางสายเลือดกับพ่อแม่ที่แท้จริง ถ้าเป็นแม่บุญธรรม แม่บุญธรรมก็เป็นแม่ในชาติปัจจุบันนี้ ถ้าเป็นแม่ในชาติปัจจุบันนี้นะ ถ้ามันเป็นทางโลก บางครอบครัวเขาไปเจอแล้วเขาไปเจอความทุกข์ความยากขึ้นมา เขาก็มีปมในชีวิตของเขา

แต่ผู้ที่ตอบปัญหามานี่บอก ไม่เลย หนูโชคดีมาก เพราะหนูมีพ่อมีแม่ พอเกิดมาแล้วก็ไปอยู่กับปู่กับย่า แล้วเสร็จแล้วก็ได้มาเจอแม่บุญธรรม หนูมีความสุขมากเลย หนูไม่ขาดแคลนในความอบอุ่นเลย ไม่ขาดแคลนในความอบอุ่นเลย

ไอ้นี่ก็เป็นบุญของเรานะ มันเป็นบุญเป็นกุศลของเรา ถ้าเป็นบุญกุศลของเรา มันเป็นเรื่องที่เราได้สร้างบุญสร้างกรรมมา มันถึงว่า เราแม้แต่เกิดจากพ่อแม่ทางสายเลือดเป็นพ่อแม่ที่แท้จริง มาอยู่กับปู่กับย่าแล้วก็มาอยู่กับพ่อแม่บุญธรรม

ถ้าคนเรานะ ถ้ามันจะคิดเป็นปมด้อยมันก็คิดว่าเป็นปมด้อย พอเป็นปมด้อยแล้วมันก็ฝังใจกับชีวิตของตัวเอง แต่ถ้ามันคิดว่ามันเป็นความอบอุ่น มันเป็นบุญกุศลของเรา เป็นความดีงามของเรา อันนี้ก็เป็นบุญของเรา

นี่สายบุญสายกรรม ถ้าเป็นสายบุญสายกรรมนะ อย่างนี้มันก็จบกันไป จบกันไป หมายความว่า มันไม่มีทุกข์ไม่มียากไง แต่ถ้ามันเป็นบุคคลคนอื่นล่ะ

นี่ผลของวัฏฏะไง ผลของวัฏฏะๆ ผลของการเกิด การแก่ การเจ็บ การตาย วัฏสงสาร วัฏสงสาร กามภพ รูปภพ อรูปภพ จิตที่เวียนว่ายตายเกิดในวัฏฏะ ผลของวัฏฏะๆ ผลของการเกิด เกิดมาด้วยบุญด้วยกุศล เกิดมาด้วยเวรด้วยกรรม เกิดมาด้วยบาปอกุศล

เวลาคนเกิดมา ดูสิ เวลาที่ว่าเด็กกำพร้าๆ เขาเอาเด็กไปเป็นขอทาน แล้วดูในเมืองจีน สมัยที่เมืองจีนยังเป็นคอมมิวนิสต์ เวลาคนเกิดมาแล้วพ่อแม่เลี้ยงไม่ไหวไง แล้วเวลาเขาให้เป็นบุตรบุญธรรมไปทางตะวันตก ไปทางสหรัฐอเมริกา ไปทางยุโรป เวลาเขาโตขึ้นมาเขาก็เป็นปัญญาชน

เวลาเขาเป็นปัญญาชนนะ เขาไปอยู่ทางตะวันตกใช่ไหม เขามีการศึกษาใช่ไหม มีการศึกษาอยู่กับพ่อแม่บุญธรรม พออยู่กับพ่อแม่บุญธรรมเขาก็แสวงหาค้นหาว่าพ่อแม่จริงอยากได้พบหน้าบ้าง ได้พบหน้าบ้าง เห็นไหม

เวลาเขาไปหาพ่อแม่ที่แท้จริงของเขา เพราะค้นคว้าโดยการค้นหาด้วยทางโลกด้วยทางวิชาการ เวลาเขานัดหมายเจอกัน เวลาพ่อแม่มาเจอลูกนะ พ่อแม่ที่แท้จริง “ขอโทษนะ ตอนนั้นมันทุกข์มันยากถึงได้เสียสละไป” ขอโทษลูกแล้ว ขอโทษลูกอีกนะ

ไอ้ลูกก็บอกว่า ไม่ถือโทษโกรธแม่หรอก ไม่ถือโทษโกรธพ่อโกรธแม่เลย รู้ถึงความจำเป็นในการดำรงชีพไง

แต่เวลาให้ไปเป็นลูกบุญธรรม ลูกบุญธรรมไปอยู่ทางตะวันตกมีการศึกษาเป็นปัญญาชน แต่อยากเห็นหน้าพ่อเห็นหน้าแม่ไง อยากเห็นความจริงไง เยอะแยะหมด สิ่งที่เยอะแยะไปหมด เห็นไหม

แต่เขาไม่ได้เสียใจ ไม่ได้ทำว่าพ่อแม่ผิดอย่างไร แต่พ่อแม่ขอโทษลูกนะ เพราะขณะที่พ่อแม่มีลูกหลายคนแล้วพ่อแม่เลี้ยงไม่ไหว พ่อแม่เลี้ยงไม่ไหวพ่อแม่ก็ให้เป็นลูกบุญธรรมของคนอื่นไป

นี่พูดถึงว่าผลของวัฏฏะๆ นะ เขาไปแล้วเขาได้ดิบได้ดี เขามีการศึกษา เขามีหน้าที่การงานของเขาสมบูรณ์แบบในทางโลก

แต่ถ้ามันเป็นเด็กกำพร้า เด็กกำพร้าที่เขาเสียไป เด็กกำพร้าที่เขาเอาไปเพื่อค้ามนุษย์ อันนั้นมันก็เป็นกรรมของสัตว์ มันเป็นกรรมของสัตว์ ถ้าอย่างนั้นมันเป็นอย่างนั้น นี่พูดถึงผลของวัฏฏะนะ

แต่ถ้าพูดถึงสิ่งที่ว่าเป็นญาติทางธรรม สิ่งที่ผู้ที่แจ้งข่าวบอกว่านี่เป็นญาติทางธรรมๆ เขาเป็นญาติที่ดีงามมาก มีความอบอุ่นในครอบครัว

นี่เป็นบุญ ถ้าเป็นบุญของคนนะ เป็นบุญของเรา เราเกิดมาแล้ว แล้วยิ่งเรามีความสุข เรามีความอบอุ่น เราไม่ว้าเหว่เลย

ถ้าจิตใจดวงใดคิดบวก คิดบวกๆ มันไม่ทำให้จิตใจของเรามันเศร้าหมอง จิตใจของเรามีปมด้อย แต่ถ้าบางคน แม้แต่ของเล็กน้อย พ่อแม่ที่แท้จริงอยู่กันในครอบครัว พ่อแม่ที่แท้จริงด้วยกัน บอกว่ารักคนนู้นรักคนนี้ มีมากมายเลยบอกว่า “พ่อแม่ไม่รักๆ” ทั้งๆ ที่พ่อแม่ที่แท้จริงเขายังคิดอย่างนั้นเลย

แต่ของเรา เราไม่ได้คิดอย่างนั้นเลย แล้วเรามีความอบอุ่นด้วย เราคิดบวกมันเป็นบุญกุศลของเรานะ

เวลาคำว่า “เป็นญาติกันทางธรรมๆ” นะ

ญาติกันทางสายเลือด ถ้าญาติทางสายเลือดมันเป็นโดยสายเลือด เป็นญาติกันทางสายเลือดตัดไม่ขาด ถึงจะบอกว่าตัดขาดๆ มันก็ตัดขาดแต่ความคิดนั่นแหละ แต่สายเลือดมันก็เป็นสายเลือดของมันเพราะมันเป็นสายบุญสายกรรม

แต่ญาติทางธรรมนะ ถ้าญาติทางธรรม ญาติทางธรรมเวลาอยู่ใกล้ชิดกัน อยู่ใกล้ชิดกันเวลามีความระลึกถึงกัน มีการช่วยเหลือเจือจานกันนะ ญาติโดยธรรม ถ้าญาติโดยธรรมนะ บางทียังลึกซึ้งกว่าญาติทางสายเลือดเลย

ญาติทางสายเลือดมันเป็นโดยเวรโดยกรรม นี่สายบุญสายกรรม ถ้าญาติทางธรรมๆ คำว่า “ญาติทางธรรม” ธรรมะไง ธรรมะ บุญและบาป สิ่งที่เป็นบุญเป็นกุศล มิตรแท้

มิตรแท้ มิตรของเรามีความผิดพลาด มิตรของเรามีคนนินทาลับหลัง มิตรแท้จะปกป้องดูแลทั้งสิ้น มิตรเทียม คนเทียมมิตร มิตรเทียม ถ้าที่ไหนมีผลประโยชน์ ที่นั่นเป็นมิตรของเรา ถ้าไม่มีผลประโยชน์ ไม่ใช่มิตรของเรา มิตรเทียมไง ลับหลังก็ติฉินนินทาไง นี่มิตรเทียม

ญาติทางธรรม ญาติทางธรรมสำคัญนะ พอญาติทางธรรม ธรรมะไง ธรรมะมันสมบูรณ์ ธรรมะสมบูรณ์แบบ แล้วธรรมะที่มันเป็นความดีงาม ถ้าความดีงาม ญาติทางธรรมๆ ขอให้เป็นญาติทางธรรมเถอะ มันเป็นความจริงๆ อันหนึ่งนะ

นี่พูดถึงว่า สิ่งที่ว่าถ้าญาติทางธรรม ถ้าญาติทางธรรมมันเป็นธรรมะแล้วมันเป็นความผูกพัน แต่ญาติทางสายเลือดนี่ผลของวัฏฏะ ถ้าผลของวัฏฏะนะ มันซ้ำซ้อนๆ ขึ้นมา

พอซ้ำซ้อนขึ้นมา เกิดกับพ่อกับแม่ แล้วมาอยู่กับพ่อแม่บุญธรรม พ่อแม่บุญธรรมมีความดีงาม เขาถึงบอกว่า หนูคิดว่าชีวิตหนูแปลก เวลาพูดถึงว่าชีวิตของหนูมันแปลก

แปลก มันก็กรรมการกระทำ กรรมจำแนกสัตว์ให้เกิดต่างๆ กัน ใครทำเวรทำกรรมสิ่งใดมา ทำเวรกรรมสิ่งใดมานะ แต่ทำมาแล้ว ผลที่สุดแล้วในชีวิตปัจจุบันนี้ ในชีวิตปัจจุบันนี้ถ้าเรามีสติมีปัญญา แล้วบอกว่า ชีวิตเราอบอุ่น ชีวิตเราไม่ว้าเหว่ ชีวิตเราไม่ขาดตกบกพร่อง อันนี้เป็นบุญ เป็นบุญเป็นกุศลของเรา เพราะอะไร

เพราะคนเกิดมา เกิดมาจากพ่อจากแม่ที่เป็นสายเลือดก็จริง เกิดมาอยู่กับพ่อแม่บุญธรรมก็จริง สรรพสิ่งในโลกนี้มันเป็นอนิจจัง มันต้องพลัดพรากทั้งสิ้น จะแม่จริงหรือแม่แท้ พ่อจริงหรือพ่อแท้ต้องพลัดพรากจากกันทั้งสิ้น จะเป็นแม่บุญธรรมอย่างไรก็ต้องพลัดพรากจากกันทั้งสิ้น เวลาการพลัดพรากแล้วมันเหมือนชีวิตหนึ่งเท่ากันทั้งหมดน่ะ

แต่ของเรา เราไปแบกรับภาระไง พ่อแม่ที่แท้จริงเราก็ต้องกตัญญูกตเวทีใช่ไหม พ่อแม่บุญธรรมเราก็ต้องดูแลใช่ไหม สิ่งที่เป็นธรรมๆ ถ้าเป็นธรรม แล้วดูสิ วัด วัดที่เขาเลี้ยงเด็กอนาถาเป็นพันเลย เป็นพันๆ นะ เขาเลี้ยงของเขา เขาดูแลของเขา

ถ้าโตขึ้นมาแล้วถ้าเป็นเด็กอนาถา ทางองค์กรการกุศลเขาส่งเรียนนะจนจบปริญญาตรี เวลาเขาไปเยี่ยมพวกน้องๆ ของเขา เขาบอกเลย เขาเคยเป็นเด็กกำพร้าแบบนี้ เสร็จแล้วองค์กรส่งเขาเรียนจนจบปริญญาตรี พอมีปริญญาตรีขึ้นมาเขามีหน้าที่การงานของเขา เขามาให้กำลังใจกับเด็กๆ ที่อยู่ในการคุ้มครองขององค์การกุศลต่างๆ นี่เวลาคนเขาเป็นอย่างนั้นๆ

นี่พูดถึง ก็ชีวิตหนึ่งเหมือนกัน แต่มันโดยข้อเท็จจริงของคน ข้อเท็จจริงของคน ที่ไหนมีรัก ที่นั่นมีทุกข์ ถ้าเป็นสมบัติของเรา เราก็รัก ถ้าเป็นพ่อแม่ของเรา เราก็รัก ถ้าที่ไหนมีรัก ที่นั่นมีความทุกข์

แต่ถ้ามันเป็นเมตตาธรรมค้ำจุนโลก เราเกิดจากพ่อจากแม่ก็จริง ถ้าเราเกิดจากพ่อจากแม่เรา ยิ่งตอนนี้มันมีภัยพิบัติ ทั้งชาติทั้งตระกูลของเราเขาร่วมกันจัดถุงยังชีพแจกๆ แจกผู้ที่ร่วมทุกข์ร่วมยากในโลกนี้ นี่เขาสร้างกุศลของเขา สิ่งที่มันเป็นกุศลๆ ทำคุณงามความดีไง ทำคุณงามความดีร่วมกัน ทำต่างๆ ขึ้นไป ถ้าเกิดมาถ้ามันเป็นประโยชน์

นี่ถึงบอกว่า ชีวิตหนูนี้แปลก

แต่ถ้ามันเป็นสิ่งที่มันแปลกเพราะมันไม่เหมือนคนอื่นเขา โดยส่วนใหญ่เขาเป็นแบบนั้นไง แต่คนเป็นแบบนั้นนะ พ่อแม่ที่อัตคัดขัดสนนะ ลูกเขาก็ขาดแคลนของเขา พ่อแม่ที่มีฐานะจองโรงเรียนตั้งแต่ลูกอยู่ในท้องนู่นน่ะ เขาปรารถนาว่าให้ลูกของเขาประสบความสำเร็จในชีวิต สิ่งต่างๆ ความรักความผูกพัน ความรักของพ่อของแม่สะอาดบริสุทธิ์ ความรักของพ่อแม่มีแต่ให้อย่างเดียวๆ

ในทางธรรมนะ ทางธรรม การเลี้ยงลูกนี้คือทำทาน การเลี้ยงลูก พ่อแม่ที่ไหนพอมีลูกขึ้นมาแล้วมันจะเห่อมากรักมากทะนุถนอมมาก ทะนุถนอมขึ้นมา แต่ในทางธรรม นั่นน่ะคือการทำทานให้ทาน ให้ทานกับสิ่งมีชีวิต แต่สิ่งที่มีชีวิตนี้มันเป็นสายเลือดมันเลยผูกพันไง ถ้าเป็นอภิชาตบุตรนี่สุดยอด

แต่มันมีหลายครอบครัวมากที่ว่า มีลูกแล้วลูกเข้ามาละลายทรัพย์สมบัติหมดเลย อย่างนั้นก็มี อันนั้นก็เป็นกรรม ที่ว่าผลของวัฏฏะๆ กรรมจำแนกสัตว์ให้เกิดต่างๆ กัน

กรรมดีเกิดในสิ่งที่ดีงาม พอสิ่งที่ดีงามแล้วมันก็เป็นวุฒิภาวะของใจเราด้วย ถ้าใจของเรา เราเกิดมาแล้วมันไม่มีอะไรขาดตกบกพร่องเลย มันมีชีวิตนี้ก็สมบูรณ์แล้ว อาการ ๓๒ ก็สมบูรณ์

เราก็คิดอย่างนี้ เราไม่เคยคิดเสียใจน้อยใจอะไรเลยนะ แปลก ไม่เคยเสียใจไม่เคยน้อยใจ ไม่เคยคิดเลย คิดแต่ว่า โอ้โฮ! ได้ชีวิตนี้มาแล้ว แล้วถ้าสิ่งใดที่เป็นผลประโยชน์นะ ใครอยากได้ เชิญ เพราะฉันมีสองมือสองเท้า มีมันสมอง เราหาได้ เราทำได้ เราก็ทำของเราได้ เราจะไปแย่งชิงอะไร

ของที่มีค่าวางไว้ตรงไหนคนจะหยิบ แล้วแย่งชิงกัน แต่เราไม่เอา ของที่มีค่า ใครอยากได้ เชิญ ถ้าไม่มีใครเอา เราเอา ของเขาทิ้ง ของเขาไม่สนใจ เราเก็บใช้สอยอย่างนั้นน่ะ ไอ้ของที่มีค่า ใครอยากได้ เชิญ ไอ้ของที่มีค่าเราจะไปหยิบ มันมีคนจ้องอยากได้อยู่แล้วล่ะ แล้วมันมีปัญหา ของที่มีค่านะ

ในใจเรานะ แต่ไหนแต่ไร นิสัย นี่พูดถึงนิสัยเลย ของที่มีค่านี่ไม่แตะ ใครอยากได้เอาไป อยากได้อะไร หมู่คณะเอาไปก่อน เหลือค่อยถึงเรา ไม่เหลือ ไม่เหลือเดี๋ยวเราหาเอง แปลก นิสัยไม่แย่งชิงอะไรกับใคร ไม่ชอบ เพราะภาษาเรานะ ไม่มีศักดิ์ศรี ศักดิ์ศรีของเรา เราหาเอง ไม่เคยเสียใจอะไรเลย

แล้วเวลาประพฤติปฏิบัติถ้าเสียใจก็เสียใจสู้กิเลสไม่ไหวนี่ ถ้าจะเสียใจนะ

ถ้าเสียใจ โอ้โฮ! หลวงตา จนร้องไห้

หลวงตานะ ท่านเป็นพระที่จิตใจเข้มแข็งมาก ท่านเป็นผู้ที่มีปัญญามาก เวลาท่านอดอาหารนะ แล้วไปบิณฑบาตไม่ไหว นั่งลงนะ น้ำตาไหล “โอ้โฮ! มึงเอากูขนาดนี้เชียวนะ มึงเอากูขนาดนี้”

ท่านเอามาเล่าสอนให้พวกเราเป็นคติตลอด เวลาเราแพ้มัน โอ้โฮ! จนร้องไห้ น้ำตาไหลเลย มันทุกข์มาก “เออ! อย่านะ วันใดถ้าเราชนะได้นะ จะขึ้นขี่คอเลย ขี่คอกิเลส”

พวกเราไม่เห็นกิเลสนะ พวกเราไม่รู้จักกิเลสนะ แต่ท่านเวลาพ่ายแพ้รู้เลยว่าพ่ายแพ้เพราะใคร แล้วเวลาจะชนะนะ เวลามีสติมีปัญญามีความเพียรชอบ เวลาขึ้นขี่คอกิเลสได้นะ เต็มที่เลย

ท่านถึงบอกว่า ในการประพฤติปฏิบัติของเรามันคุมจิตยิ่งกว่านักโทษ เวลาสติปัญญาควบคุมดูแลจิตยิ่งกว่านักโทษ นักโทษมันยังมีเวลาปล่อยวาง มีเวลาออกมาบริหารร่างกาย ของท่าน ท่านคุมของท่านเต็มที่เลย

ถ้าจะเสียใจก็เสียใจตรงนี้ เสียใจตรงสู้กิเลสไม่ไหว แต่ถ้าอย่างอื่น ไม่

มันอยู่ที่คน เวลาพูดถึงหลวงปู่เสาร์ หลวงปู่มั่น ครูบาอาจารย์ของเรานะ หลวงปู่มั่นเวลาท่านไปอัตคัดขาดแคลน ท่านไปโดนเขาขับไล่ที่ไหน เวลาท่านเล่าให้หลวงตาฟัง เพราะหลวงตาเป็นพระอุปัฏฐาก

คำว่า “อุปัฏฐาก” กลางคืนท่านจะนวดเส้นกันกลางคืน ถ้าอยู่ตัวต่อตัวท่านจะเล่า จนหลวงตาท่านบอกว่าท่านต้องหันหน้าเข้าข้างฝาร้องไห้เลยล่ะ มันสงสารท่านไง

ท่านเป็นพระอรหันต์ ไปสงสารอะไรท่าน หลวงปู่มั่นเป็นพระอรหันต์นะ ไปสงสารอะไรพระอรหันต์

พระอรหันต์พ้นจากกิเลสไปแล้วนะ แต่ก็สงสาร มันเป็นคติธรรมไง น้ำตาไหลเลยล่ะ แต่หลวงปู่มั่นท่านก็เล่าของท่านเป็นเรื่องธรรมด๊าธรรมดา เพราะเวลาท่านเผชิญนั้นท่านเผชิญแล้วท่านมีสติปัญญาควบคุมในใจท่านไม่ให้กิเลสมันฟูขึ้นมา

แล้วมันเป็นการตอบสนองเป็นการยั่วยวนให้กิเลสมันออกให้มันฟูไง อย่างเช่นเรา เราทำสิ่งใดอยู่ก็แล้วแต่ มีคนมาข่มขี่ข่มเหงขึ้นมา มันเป็นเรื่องผิดกฎหมาย เป็นเรื่องผิดศีลธรรม เป็นเรื่องไร้มารยาท มันน่าตอบโต้ไง แต่ท่านเงียบ

สิ่งที่หลวงปู่มั่นท่านโดนกระทำมามากมายมหาศาล ท่านไม่เห็นพูดออกมาว่าเป็นปมด้อยเป็นปมเด่นอะไรให้มันเลย แต่เวลาท่านสอน สอนพระด้วย ท่านสอนพระสอนเรื่องข้อวัตรปฏิบัติ สอนให้รักษาใจของตน สอนให้ทำจิตใจให้ดีงาม พอจิตใจเราดีงามขึ้นมาแล้วมันเป็นประโยชน์ไง นี่หลวงปู่มั่นนะ แล้วหลวงตาท่านก็ประพฤติปฏิบัติของท่าน

มันถึงว่าเราไม่ใช่เทียบเคียง มันเหมือนเป็นนิสัย ตั้งแต่ไหนแต่ไรมาตอนอยู่ทางภาคอีสาน เวลาเกิดลาภขึ้นมา ของดีๆ ทั้งนั้นน่ะ นาฬิกา มีดโกนที่บ้านตาด เกิดมาเห็นหมดน่ะ เราไม่เคยสนใจเลย

มีอาจารย์เชอร์รี่นี่แหละท่านมีคาสิโอเป็นกล่องๆ เลยคอยแจกพระ แล้วเวลาใครมาถวาย โอเมกาอย่างนี้ โอ้โฮ! แย่งกัน

เราเฉย ไม่สน เราหาของเราเอง ใครให้ก็ไม่เอา ไม่เอา มันเลยไม่มีปมด้อยไง ไม่มีปมด้อย ไม่เคยทำอะไรทั้งสิ้น ใครอยากได้ก็อะไรเรื่องของเขา

เวลาศรัทธาเขาไม่ถวายเรา เขาถวายหลวงตาพระมหาบัว แล้วใครอยู่เวรเป็นคนเก็บจัด แล้วใครมีสิทธิได้ คนนั้นได้ไปก่อน ใครได้ ใครไม่ได้ แล้วที่อื่นมีอะไรเกิดขึ้นเราก็ไม่ค่อยสนใจ ไม่สนใจ เราเองเราไม่เคยเสียใจไง

นี่พูดถึงว่า ชีวิต ผลของวัฏฏะ ถ้าเราไม่เอาสิ่งนี้มาเป็นปมมันก็ไม่เป็นโทษ แต่เพราะเราจิตใจมันบกพร่องเอง

เรามีลูกศิษย์เยอะ เวลาลูกศิษย์ที่มาบวชพระๆ กัน เขามาบวชนะ จนแบบว่าเขามีปมด้อยในชีวิตไง ทำสิ่งใดก็ไม่ประสบความสำเร็จ แล้วเขาก็เสียใจตรงนี้ แล้วเกิดจากอะไร แล้วมาระบายให้เราฟัง

เกิดจากตอนเขาเรียนมัธยมเขาคิดว่าแม่ไม่รักไง เขาประชดชีวิตของเขา การเรียนมันก็เลยลุ่มๆ ดอนๆ แต่เขาเรียนจบของเขาไป แต่จบไปโดยแบบถูๆ ไถๆ ไง แล้วมันก็เป็นปมชีวิตมาตลอด

มีคนมาเล่าให้ฟังบอกว่า น้อยใจแม่ไม่รัก น้อยใจพ่อไม่รักเยอะแยะเลยนะ

เออ! ไอ้เราไม่เคยเป็นไง มันก็เลยแปลกไง

นี่พูดถึงว่า ถ้าเขาถามว่าญาติโดยธรรมๆ

มันก็เป็นประโยชน์ตรงนี้ ถ้าเป็นประโยชน์ตรงนี้ได้มันก็เป็นคุณงามความดีของเรา แล้วคุณงามความดีของเรา เราเกิดมาแล้ว เกิดมาแล้วเป็นผลของวัฏฏะเพราะเรามีเวรมีกรรม

พอเกิดมาแล้วชีวิตของเรามันซ้ำซ้อน มีพ่อมีแม่โดยสายเลือด แล้วก็ไปอยู่กับปู่กับย่า แล้วก็มาอยู่กับแม่บุญธรรม แต่เขาบอกว่าทุกครอบครัวเขามีความอบอุ่นหมดเลย

อืม! ดีมาก เพียงแต่ว่าวันนั้นที่เราถามว่านั่นคือใคร เพราะว่าเราไม่รู้เรื่องนี้ไง เราก็นึกว่ามีพ่อแม่คู่เดียว เราก็นึกว่าคนเรามีพ่อคนแม่คนเท่านั้นน่ะ

แต่นี่มันมีตั้ง ๓-๔ คนอย่างนี้มันก็เป็นหน้าที่เรารับผิดชอบ แต่ถ้าชีวิตอบอุ่น ชีวิตเขาไม่มีปมด้อย อันนี้จบเลย อันนี้ดีมาก แล้วดีมาก เราก็รักษาชีวิตของเรา เราก็ทำคุณงามความดีของเรา

เรามีหน้าที่ เราเกิดมาเป็นมนุษย์ เกิดมาพบพระพุทธศาสนา พระพุทธศาสนาสอนถึงสิ้นสุดแห่งทุกข์ เราเกิดมาเกิดด้วยบุญด้วยกุศล แล้วยิ่งเกิดมาแล้วผลของวัฏฏะแล้วซ้ำซ้อน ซ้ำซ้อนมีทั้งพ่อมีทั้งแม่ มีทั้งปู่มีทั้งย่า มีทั้งพ่อบุญธรรมแม่บุญธรรม แล้วเขาบอกว่าเป็นญาติทางสายธรรม

เป็นญาติทางไหนก็ได้ สพฺเพ สตฺตา สัตว์ทั้งหลายเป็นเพื่อนเกิด แก่ เจ็บ ตายด้วยกันทั้งหมดทั้งสิ้น จงเป็นสุขๆ เถิด แม้แต่ไม่ใช่ญาติ เราก็อยากให้เขามีความสุขอยู่แล้วถ้าใจเราเป็นธรรม เพราะเราไม่อยากสร้างเวรสร้างกรรมใดๆ ทั้งสิ้นไง เราอยากให้ชีวิตเรามีบุญกุศล อยากให้ชีวิตเราเวลาเวียนว่ายตายเกิดในวัฏฏะให้มีสิ่งที่ดีงาม แล้วพยายามทำจิตใจของเราให้มีอำนาจวาสนาบารมี แล้วพยายามประพฤติปฏิบัตินะ ให้ถึงสิ้นสุดแห่งทุกข์

เวลาคนทำบุญๆ นิพฺพานปจฺจโย โหตุ ขอให้ถึงนิพพาน ถึงที่สุด ใครๆ ก็อยากให้ถึงที่นั่นไง ถ้าถึงชาตินี้ได้ก็ดี ถ้าถึงชาตินี้ไม่ได้ก็พยายามทำของเรา เพราะมันเป็นสัจจะเป็นความจริงนะ

ถ้าชาตินี้เป็นมนุษย์ เกิดมาพบพระพุทธศาสนา เชื่อมั่นในพระพุทธศาสนา แล้วไปเกิดชาติต่อไปเชื่อมั่นหรือไม่เชื่อมั่น เราก็พยายามทำคุณงามความดีตรงนี้ไง ทำตรงนี้ให้ดีที่สุดไง ถ้าทำตรงนี้ให้ดีที่สุด สิ่งที่ดีที่สุด สุคโตๆ สิ่งที่ดีที่สุด เราทำสุดความสามารถ มีความดีที่สุด แล้วมันไปข้างหน้ามันก็สุดวิสัย

แต่ถ้ามันทำต่อเนื่องไปๆ แบบพระโพธิสัตว์ ๔ อสงไขย ๘ อสงไขย ๑๖ อสงไขย แล้วทุกคนก็อยากว่าเวลาตายไปแล้วอยากให้เกิดไปพบพระศรีอริยเมตไตรย เพราะเกิดแล้วจะปฏิบัติได้ง่าย

ปฏิบัติได้ง่ายมันก็ต้องสร้างคุณสมบัติตั้งแต่ตอนนี้ไง สร้างคุณสมบัติ สร้างคุณงามความดี สร้างคุณงามความดีของเรา ถ้าจะไปเกิดพบพระศรีอริยเมตไตรยมันก็ต้องมีบุญกุศลไปเกิดร่วมกับท่านไง

แต่ถ้าเรามีแต่คิดแล้วเราไม่ได้ทำสิ่งใดเลย บอกว่า คิดให้เป็นอย่างนั้นแล้วก็รอเวลาให้มันเป็น มันจะเป็นได้อย่างไร มันไม่มีเหตุไง

ธรรมทั้งหลายมาแต่เหตุ มันต้องมีเหตุมีผลไง เหตุแห่งคุณงามความดีมันจะทำให้เราไปเกิดในสิ่งที่ดี แล้วยิ่งมาเกิดในชาติปัจจุบันนี้เราก็เกิดแล้ว เกิดแล้ว เกิดเป็นมนุษย์แล้ว เกิดมาโดยสายบุญสายกรรมแล้ว ให้มันเป็นบุญกุศลของเรา นี่จบ

เราถามเฉยๆ ไง เราถามเฉยๆ เพราะเห็นว่ามันมาร่วมกันไง เราถามว่านั่นเป็นอะไรกัน

เขาบอกว่าวันนั้นไม่ได้ตอบ แต่เขียนมารายงานให้ทราบอย่างนี้ ถ้าเขียนมาให้ทราบอย่างนี้ เข้าใจหมดแล้ว ถ้าเข้าใจหมดแล้ว นี่เป็นสายบุญสายกรรม

แต่อำนาจวาสนาของเรา เราเกิดมาแล้ว สิ่งที่ผู้มีพระคุณ กตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณเป็นเครื่องหมายของคนดี เรากตัญญูผู้ให้ความร่มเย็นเป็นสุขกับเรา ให้วิชาการให้การศึกษา ให้ทรัพย์ให้สมบัติ

กตัญญูกตเวทีเป็นเครื่องหมายของคนดี คนดีก็คนดีในโลกนี้ไง

แต่ถ้าเราจะประพฤติปฏิบัติขึ้นมาในหัวใจของเรา ทุกข์ เหตุให้เกิดทุกข์ ทุกข์ดับ วิธีการดับทุกข์ นั่นน่ะเป็นสัจจะเป็นความจริง เป็นอริยสัจ เป็นผลของหัวใจ หัวใจของเรา

ถ้ายิ่งเห็นอย่างนี้แล้วมันยิ่งเศร้า เศร้าถึงผลของการเกิด การแก่ การเจ็บ การตายไง มันต้องเกิดแล้วเกิดซ้ำเกิดซากเกิดตลอดไปถ้ายังมีอวิชชาอยู่ ถ้ามีอวิชชาอยู่มันเรื่องธรรมดา ผลของวัฏฏะมันจะเวียนของมันอยู่อย่างนี้

เวียนเพื่อให้จิตที่ได้สร้างอำนาจวาสนา ๔ อสงไขย ๘ อสงไขย ๑๖ อสงไขยเป็นพระพุทธเจ้า สิ่งที่สร้างมาเป็นพระปัจเจกพุทธเจ้า แล้วสิ่งที่สร้างมาเป็นบุญบารมีเป็นพระอรหันต์ มันทำให้จิตใจเข้มแข็ง จิตใจมีคุณภาพ จิตใจมีการกระทำ รับมรรครับผลอย่างนั้นได้โดยที่เป็นบุญเป็นกุศลของใจดวงนั้น

ของใจดวงนั้นนะ ใจดวงที่สร้างบุญกุศลพอ ใจดวงที่สร้างมรรคสร้างผล บุคคล ๔ คู่พอ มีเหตุมีผลในหัวใจพอ จิตใจดวงนั้นจะพ้นจากการเกิด แก่ เจ็บ ตาย พ้นจากวัฏฏะ พ้นจากการเวียนว่ายตายเกิดในวัฏฏะ เอวัง