หลวงพ่อ : “จิตนิ่งๆ” เห็นไหม เวลาเราพุทโธ พุทโธ พุทโธ บางทีก็จิตนิ่งๆ

ระหว่างจิตนิ่งๆ อย่างเช่น เราตั้งน้ำหุงข้าว ถ้าหุงข้าวแล้วอุณหภูมิมันร้อน ข้าวมันจะสุก มันจะไม่นิ่งคือมันสุกไปเลย

“จิตนิ่งๆ” เวลาเราหุงข้าวขึ้นมา แล้วไฟมันดับ ข้าวมันยังกึ่งดิบกึ่งสุกไง คือมันจะดีก็ไม่ดี จะเสียก็ไม่เสีย มันจะดีขึ้นไปก็ไม่ดี คือ มันแช่อยู่ มันไม่มีประโยชน์หรอก

ฉะนั้นกรณีพิจารณาอสุภะไปแล้วมีอาการขนพอง พออาการอย่างนี้เกิดขึ้น แล้วมันต่อไปไม่ได้ พอ ๔-๕ เดือนไปแล้ว อาการขนพองยังปรากฏอยู่ แต่บางครั้งการพิจารณาอสุภะแล้วจิตมันนิ่งๆ นี่ ให้พิจารณาอสุภะชัดๆ สิ !

พอมันขนพองหรือมันนิ่งๆ ถ้านิ่งๆ ให้ออกมาพิจารณาอสุภะ คือว่าเอาออกมาทำงาน ถ้าไม่ทำงานมันนิ่งๆ อยู่

นิ่งๆ อยู่นี้ ถ้าจะว่า “ตกภวังค์” ก็ได้

ฉะนั้นนิ่งๆ ไม่ได้ ! ถ้าเป็นสมาธินะ เหมือนกับเราจุดไฟ ไฟนี้มันต้องเผาเชื้อเพลิงหมด ถ้ามันนิ่งๆ อยู่ มันไม่มีสตินะ แว็บหายไปเลย ถ้ามันนิ่งๆ อยู่นะ คือมันจะเสื่อม

ถ้ามันเป็นสมาธินะ มันไม่ใช่นิ่ง มันเข้าไปสงบ สมาธินี้พอหมดกำลัง มันจะแบบว่าเหมือนคนเราเป็นเหน็บชา พอมันเป็นเหน็บชาขึ้นมา แล้วพอเราขยับ มีความรู้สึกตัวขึ้นมา

พอจิตมันลงเข้าไปนี่มันปล่อยหมด เวลารับความรู้สึก อาการรับรู้นี่มันรับรู้ออกมา ฉะนั้นการรับรู้ของมันนี้ คือ จิตเสื่อม !

แต่ถ้าเข้าไปเป็นสมาธิ ไม่ใช่นิ่งๆ... ไม่ใช่นิ่งๆ เพราะอะไร เพราะมันมีสติ มันมีสติอยู่ พุทโธ พุทโธจนจิตมันสงบ มันมีสติ มันมีความรับรู้ มันมีความสุขมาก “หนึ่งเดียว.. หนึ่งเดียวตลอดเวลา”

แต่มันเป็นหนึ่งเดียวได้เพราะอะไร

เป็นหนึ่งเดียวได้เพราะ “อานาปานสติ”

เป็นหนึ่งเดียวได้เพราะ “ปัญญาอบรมสมาธิ”

เป็นหนึ่งเดียวด้วย “คำบริกรรม พุทโธ ธัมโม สังโฆ มรณานุสติ”

จนมันเป็นหนึ่งเดียว

“หนึ่งเดียว” นี่เป็นเพราะอะไร เพราะคำบริกรรม จิตมันบริกรรมจนจิตมันรวมตัวเข้ามา มันหดตัวเข้ามาเป็นตัวของมันเอง

แล้วธรรมชาติของจิต ธรรมชาติของมนุษย์ มันมีธาตุ ๔ และขันธ์ ๕ มันมีจิตกับความคิด มันจะอยู่ของมันเฉยๆ ไม่ได้ ธรรมดาของจิตนี้มันอยู่เฉยๆ ไม่ได้ ความรู้สึกมันเหมือนน้ำ ถ้าน้ำในแก้วน้ำมีเต็มแก้ว เราจะไม่รู้ว่าในแก้วนั้นมีน้ำหรือไม่มีน้ำเลย แต่ถ้าน้ำมีสีขึ้นมานี่เราจะรู้เลย

จิตเฉยๆ นี้มันเหมือนน้ำในแก้วนั่นแหละ น้ำในแก้วนั้นมันมีภาชนะบรรจุไว้ แต่นามธรรม คือ อารมณ์ความรู้สึกนี้ มันจะอยู่อย่างนั้นไม่ได้ มันจะออกมาเป็นความรู้สึก ออกมาเป็นความคิด

พอออกมาเป็นความคิด คือ เราใช้ความคิดนั้นบริกรรมพุทโธ พุทโธ พุทโธ หรืออานาปานสติ หรือมรณานุสติ จนมันหดตัวเข้ามาเป็นตัวของมันเอง มันอยู่ได้เพราะเหตุที่มันมีคำบริกรรมนั้นเข้ามาไง มันถึงเป็นสมาธิ มันไม่ใช่นิ่งๆ

ฉะนั้นนิ่งๆ นี้จะว่า “อุเบกขา” ก็ไม่ใช่ ! เพราะมันมีขนลุกขนพอง

“ขนลุกขนพอง คือ ปีติ” ปีติแล้วต้องกลับมาที่พุทโธ กลับมาที่พุทโธ แล้วพอพุทโธเสร็จแล้ว เราออกไปพิจารณาอีก ให้ทำอยู่อย่างนี้

ถ้านิ่งๆ อยู่แล้ว มันเหมือนกับคนเฉื่อยชาไง หลวงปู่เจี๊ยะท่านพูดคำว่า “แช่ไว้นะ” เวลาท่านเอ็ดพวกเราหรือเอ็ดพวกพระ ท่านพูดอย่างนี้จริงๆ “พวกท่านนะ ภาวนาสู้ผมนั่งเยี่ยวยังไม่ได้เลย ผมนั่งปัสสาวะอยู่นี่ ดีกว่าพวกท่านภาวนาอีก”

เพราะไปแช่อยู่อย่างนั้น คือนิ่งๆ นี่ไง ไปแช่อยู่ไง ! คือไปรับรู้อารมณ์เฉยๆ แล้วไปรับรู้อารมณ์เฉยๆ นี่ มีแต่วันเสื่อมไป เหมือนเรามีสมบัติแค่ไหน แล้วเราไม่ทำให้มันเพิ่มขึ้นไง มีแต่ใช้สอยไป มันก็มีแต่จะหมดไป

“นิ่งๆ” ถ้านิ่งๆ นี่ต้องหาทางออกแล้ว เพราะนิ่งๆ หรือเราอยู่เฉยๆ นะ ถ้าไม่มีสตินี่ลงภวังค์เลย นิ่งๆ แล้วหายไปเลยนะ

แล้วส่วนใหญ่แล้ว เราเข้าข้างตัวเองว่า “รู้ตัวอยู่” แต่ความจริงไม่ใช่

ความจริงถ้ามันนิ่งๆ คือว่ามันหายไปหมดแล้ว โดยธรรมชาติแล้ว ส่วนใหญ่คนจะพูดเข้าข้างตัวเอง

จิตนิ่งๆ นี้ไม่ใช่ ! จิตนิ่งๆ ต้องมีคำบริกรรมตลอด ถ้าพูดถึงมีคำบริกรรมได้นะ หลวงตาท่านบอกเลย ตอนบวชใหม่ๆ ท่านกำหนดดูจิตอยู่แล้วมันเสื่อม มันทำสมาธิได้อยู่ คนเราถ้ามีความตั้งใจจริง มันทำความสงบระงับได้ แต่พอทำไปๆ แล้ว มันไม่มีจุดยืน ไม่มีหลักเกณฑ์

คนไม่มีจุดยืน คนไม่มีหลักเกณฑ์ ทำสิ่งใดก็เหลวไหล แต่พอมาใช้คำบริกรรม พุทโธ พุทโธ พุทโธ ท่านบอกว่า ใหม่ๆ นี่ต่อต้านมาก

คนเรานี่นะเคยปล่อยตัวเองให้สะดวกสบาย จะบอกว่าคนปล่อยตัวเองตามสบายใจ ด้วยความเหลวไหลของเราเองนี่แหละ มันก็เลยเคยตัว พอมาบังคับตัวมันเอง ให้มันเป็นคนขยันหมั่นเพียร ให้เป็นคนมีสติปัญญานั้น มันต่อต้านมาก

ต่อต้านโดยสัญชาตญาณนะ ไม่ใช่เพราะเราจะต่อต้าน มันต่อต้านเพราะสัญชาตญาณเลย เพราะเคยปล่อยให้อยู่สะดวกสบายอย่างนั้น ฉะนั้นพอพุทโธ พุทโธ พุทโธ ท่านบอก “หัวอกแทบแตกเลย”

ทีนี้พอพุทโธ พุทโธ พุทโธไปเรื่อยๆ ด้วยความลงใจแล้วที่ว่าเรานิ่งๆ เราหายไปนี้ มันเป็นเพราะเราไม่มีคำบริกรรม ท่านบริกรรมพุทโธ พุทโธ พุทโธ ... พุทโธจนบริกรรมไม่ได้เลย

คำว่า “บริกรรมไม่ได้” นี่ คือมันนึกไม่ออก เห็นไหม ตัวของมันเอง จากสัญญาอารมณ์ เข้าไปเป็นตัวมันเอง มันหดสั้นเข้ามาเป็นตัวของมันเอง พอเข้าไปนะ นี่คือคนภาวนาเริ่มต้นโดยข้อเท็จจริง

แต่ถ้าอ่านตำรามา หรือศึกษามาขนาดไหน นี่มันเป็นการบอกเล่ามา แต่พอเราไปเจอเองนะ มันช็อก !

พอหลวงตาท่านนึกพุทโธไม่ได้ อ้าว... พุทโธ พุทโธเสร็จ จนพุทโธไม่ได้เลย ถ้าพุทโธไม่ได้ ก็อยู่กับผู้รู้นี่ซะ !

แล้วพอมันออกไง ท่านบอกว่า “พอออกรับรู้... เอาพุทโธนี่ใส่เข้าไปทันทีเลย” ใส่เพื่อไม่ให้มันนิ่งๆ ไง มันจะเคยตัวไง

ใจของเรา ทั้งๆ ที่ตัวเราเองนี่นะ มันเปรียบเหมือนเด็กๆ เด็กๆ หมายถึงว่า ผู้ปฏิบัติใหม่ เหมือนกับผู้ที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะ มันพึ่งตัวเองไม่ได้ แต่พอเราทำความสงบบ่อยครั้งเข้า เรามีปัญญาบ่อยครั้งเข้า มันจะพึ่งตัวเองได้ เพราะมันมีเหตุมีผล มันลองผิดลองถูกนี้ มันจะเข้าใจตัวของมันเอง

“ฉะนั้นถ้านิ่งๆ มันจะมีแต่ทางถอย ไม่มีทางพัฒนา”

ฉะนั้นที่เขาถามว่า “ถ้าจิตนิ่งๆ เกิดขึ้นแล้วควรปฏิบัติต่อไปอย่างไร… ในกรณีเช่นนี้ ควรพิจารณาไปเรื่อยๆ หรืออยู่กับความรู้ ควรทำอย่างไรต่อไป”

ถ้ามัน “นิ่งๆ” ต้องยัดพุทโธเข้าไปทันที เพราะนิ่งๆแล้ว มันจะลงสู่ภวังค์ ถ้าพุทโธ พุทโธเข้าไป มันเหมือนรีไซเคิลน้ำเสีย ถ้าขบวนการทำให้น้ำสะอาดทำอยู่ น้ำนั้นจะสะอาดต่อไป ถ้าเครื่องทำความสะอาดนั้นหยุด น้ำนี่เป็นน้ำเสีย แล้วขบวนการทำสะอาดของน้ำนี้เราได้เริ่มต้นไปแล้ว แล้วเครื่องมันหยุด ไฟมันดับ น้ำนั้นจะสะอาดไปได้ไหม

นิ่งๆ นิ่งๆ มันเป็นอย่างนั้นแหละ ฉะนั้นขบวนการของมันต้องทำต่อเนื่อง ทำต่อเนื่องจากน้ำเสียจนเป็นน้ำสะอาดได้ น้ำเสียเป็นน้ำที่มันใช้ประโยชน์ได้

จิตก็เหมือนกัน ขบวนการการรีไซเคิลนั้นจะหยุดไม่ได้ !

ฉะนั้นขบวนการการกระทำความสะอาดของมัน ขบวนการของมันต้องต่อเนื่องไป จนกว่าคุณภาพของน้ำนั้น มันจะสะอาดขึ้นมา น้ำเสียนี่มีกลิ่นเหม็น มันใช้ประโยชน์อะไรไม่ได้ พอขบวนการของมันทำงาน เราเห็นว่าจากน้ำเสียเป็นน้ำสะอาดเราก็รู้ คุณภาพน้ำเราก็รู้

จิตของเรา.. เราก็รู้ ! นิ่งๆ นี่กึ่งดีกึ่งเลว อยู่ในตัวของมันเอง

ฉะนั้นที่เขาถามว่า “ควรทำอย่างไรต่อไป”

ถ้ากำลังไม่พอ ถ้าพิจารณาไม่ได้ ให้กลับมาพุทโธซะ ! ถ้ากลับมาพุทโธ พุทโธอย่างเดียว เอาพุทโธใช้เข้าไปเลย พุทโธ พุทโธ พุทโธ ดึงบังคับให้จิตออกมาพุทโธเลย

ถ้าออกมาพุทโธ คือ ขบวนการการทำความสะอาดเกิดขึ้นแล้ว ถ้าขบวนการการทำความสะอาดเกิดขึ้น มันจะไม่นิ่งแล้ว ที่มันนิ่งนี่คือมันเข้าข้างตัวเอง

ขบวนการการทำความสะอาดนี้มันก็ขี้เกียจ เพราะมันต้องลงทุนลงแรง แล้วพอไม่ทำมันก็นิ่งๆ นิ่งๆ พอไม่ทำน้ำมันก็แช่อยู่อย่างนั้นแหละ

ฉะนั้นขบวนการของมันต้องพุทโธเลย แล้วพอพุทโธ พอน้ำสะอาดแล้ว บางทีขบวนการของมันทำให้น้ำสะอาด แต่ไม่ต้องสะอาดบริสุทธิ์เต็มที่ เขาก็สามารถเอาไปใช้ในผลประโยชน์ในการกสิกรรม ในการเกษตรได้แล้ว

นี่ก็เหมือนกัน พอน้ำผ่านขบวนการการทำความสะอาด พอน้ำสามารถใช้ได้ คือเปรียบเหมือนเราพิจารณาอสุภะนี่ได้แล้ว

พิจารณาอสุภะมันต้องมีความสงบของใจ ถ้าไม่มีความสงบของใจนะ ก็อย่างที่เขาว่าเริ่มต้นจากเมื่อกี้นี้ “คือผมก็คิดเอา คาดเอาไปก่อน”

ถ้า “คิดเอาคาดเอาไปก่อน” เห็นไหม เริ่มต้นขบวนการของมันต้องมี ดูสิ นักธุรกิจทั้งหลายนะ สมัยโบราณเขา “เสื่อผืนหมอนใบ” แต่เป็นเศรษฐีกันนะ เศรษฐี มหาเศรษฐี ตอนเข้ามามีแค่ “เสื่อผืนหมอนใบ” เขามุมานะกันมา เขาทำจนเขามีหลักมีฐานขนาดนั้น

อันนี้ก็เหมือนกัน ถึงจะเป็นการ “คาดเอานึกเอา” ก็เหมือนกับ “เสื่อผืนหมอนใบ”

“เสื่อผืนหมอนใบ” ก็ชีวิตเรานี่แหละ เราก็ต้องทนเอา เราก็ต้องสู้ ถ้ามันทำขึ้นไปได้ เดี๋ยวมันจะเจริญเติบโตขึ้นมา

เขาบอก “ไหนว่าสัญญาเป็นโทษ” ... เป็นโทษจริงๆ ! ความจนของเรานี่เป็นโทษจริงๆ นะ เสื่อผืนหมอนใบนี่จนไหม เสื่อผืนหมอนใบนี่ทุกข์ไหม... ทุกข์นะ

มันเป็นโทษไหม... เป็นโทษ ทุกคนอยากจะหนีจากมันใช่ไหม ทุกคนอยากร่ำอยากรวยทั้งนั้นแหละ อยากจะหนีจากมัน แต่เราจะหนีจากมันอย่างไร ก็เรามี “เสื่อผืนหมอนใบ” จริงๆ เราเกิดมาก็มีชีวิตจริงๆ นี่แหละ

ฉะนั้นเราเกิดมาเราก็มีธาตุ ๔ และขันธ์ ๕ เราก็มีสัญญาจริงๆ แล้วเราจะก้าวเดินจากตรงนี้ไป

แต่ถ้า “เสื่อผืนหมอนใบ” แต่เราดำรงชีวิตเรา หรือทำจนธุรกิจของเราให้มันมีเป็นทรัพย์สมบัติขึ้นมา แล้วเราจะรักษามันอย่างไร เราจะดูแลทรัพย์สมบัติเราอย่างไร

จะบอกว่ามีเงิน ๕๐๐ ล้าน กับเสื่อหนึ่งผืน หมอนหนึ่งใบ ราคามันต่างกันเท่าไหร่ แล้วไอ้เงิน ๕๐๐ ล้านนั้นไม่เอาใช่ไหม จะเอาแค่เสื่อผืนหมอนใบอยู่นี่เหรอ

เสื่อผืนหมอนใบนี่มันเป็นเพราะเราจน เริ่มต้นเราทำอะไรไม่เป็น เราก็มีแค่ “เสื่อผืนหมอนใบ” นี่แหละ แต่พอเรามีเงินร้อยล้าน สิบล้านนะ ไอ้เสื่อผืนหมอนใบนี่ จะทำหีบทองคำใส่ เอาไว้บูชานู้นเลย แล้วเราจะบริหารไอ้เงิน ๕๐๐ ล้าน ๖๐๐ ล้านนี่

นี้ก็เหมือนกัน ถ้าเสื่อผืนหมอนใบคือสัญญามันมีเท่านั้น แล้วจะจำเอาเงิน ๕๐๐ ล้านนั้น ลดค่ามันให้เหลือแค่เสื่อผืนหมอนใบ อย่างนั้น...มันไม่ใช่ !

แต่เสื่อผืนหมอนใบนี้ มันเป็นสมบัติเริ่มต้นของเรา มันมีคุณกับเรา

“สัญญา” เริ่มต้นถ้ามันไม่มีอะไรเลย เราก็ต้องนึกเอา เทียบเคียงเอา แต่พอมันเจริญเติบโตขึ้นมา เราไปนู้นแล้ว เราก็มาจากไหนล่ะ “เราก็มาจากสัญญาของเรานี่แหละ” เราก็มาจากขบวนการเริ่มต้นความคิดเรานี่แหละ

แล้วพอความคิดเรานี่มันมี “สัมมาสมาธิ” มันย้อนกลับมาทำความสะอาดในใจของเรานี่แหละ แล้วมันจะสะอาดขึ้นมา เห็นไหม

ฉะนั้นก็ใช้สัญญาไปก่อน คือว่า ขบวนการของมันมีนะ ขบวนการ หมายถึงว่าวิธีการ

“พระไตรปิฎกเป็นวิธีการทั้งหมด เป้าหมายคือผลที่เกิดจากใจเรา”

แต่ที่เขาเถียงกันอยู่นี้ เขาเถียงกันที่วิธีการ เถียงกันที่ขบวนการว่าใครถูกใครผิดไง

ทีนี้ไอ้ขบวนการถูกหรือผิด มันเหมือนกับผู้ที่ทำงานทุกคน เริ่มต้นกันครั้งแรกทำงานไม่เป็นหรอก ต้องไปฝึกงานกัน

นี่ก็เหมือนกัน เวลาอ่านพระไตรปิฎกมาแล้วนี่ ทางทฤษฏีรู้หมดแล้ว ทีนี้ต่อไปจะลงทำงานนี้จะทำอย่างไร พอลงไปทำงานนะ นู้นก็ไม่ได้ นี่ก็ไม่ได้ อู้ฮู.. ยึดแต่ทฤษฏีนะ มึงไปไหนไม่รอดหรอก แล้วเวลาลงไปทำงาน “ปริยัติ ปฏิบัติไง” พอลงไปปฏิบัติแล้วนี่ “อะไร”

เราถึงบอกว่า “สัญญานี่เป็นโทษมาก” ถึงสัญญาจะเป็นโทษมาก แต่เริ่มต้น ก็ เริ่มต้นจากใช้สัญญานี่แหละ !

ใช้สัญญาไปก่อน แล้วพอใช้สัญญาไปก่อน เราจะเห็นเอง ว่าเมื่อก่อนทุกคนมาจากพื้นฐาน ทุกคนก็เริ่มต้นจากทุนเดิมของเรานี่แหละ แต่พอถ้าขบวนการของมันไปข้างหน้าแล้วนะ มันจะเป็นประโยชน์มาก แล้วพอเป็นประโยชน์มากปั๊บ เหมือนคนที่ปฏิบัติ เขาจะรู้บุญรู้คุณ

ครูบาอาจารย์ท่านพูดบ่อย อย่างเช่นหลวงปู่มั่น ท่านสำเร็จที่ไหน ท่านระลึกถึงที่นั่นตลอด อย่างเช่นพระพุทธเจ้าของเรานี่ เห็นไหม สำเร็จอยู่โคนต้นโพธิ์ ต้นโพธิ์นั้นก็เลยเป็นต้นไม้ในศาสนา

สำเร็จที่ไหน หรือว่าเคยมีประสบการณ์อะไรฝังใจที่ไหน มันจะฝังใจว่าเราเคยอยู่ที่นั่น เป็นอย่างนั้น

นี้ก็เหมือนกัน เวลาเราพิจารณาของเราไป เราทำขบวนการของเราไป เราจะรู้ของเรา นี่พูดถึงภาคปฏิบัตินะ

“จิตนิ่งๆ เหมือนไม่รับรู้” เหมือนไม่รับรู้นี่ ถ้ามันลงสมาธิไป มันจะชัดเจน ถ้าสมาธินะมันได้พัก

คำว่า “ไม่รับรู้” คือมันตกภวังค์ไง คือไม่มีสติรับรู้ เพราะถ้าไม่รับรู้ จะนิ่งๆ ได้อย่างไร นิ่งๆ เพราะขบวนการเราเคยพิจารณาอสุภะมา นี่เห็นไหม ขนพองสยองเกล้ามา ๔ เดือน ๕ เดือน แล้วเดี๋ยวนี้ยังเป็นอยู่ เป็นอยู่ต่อเมื่อมันพิจารณานะ

ฉะนั้นจิตนิ่งๆ นี่ใช้ไม่ได้ !

คำว่า “ใช้ไม่ได้” คือมันจะเป็นโทษให้ตัวเองติด ว่าอย่างนั้นเลยล่ะ