ธรรม คือ สัจธรรมความจริงอันเลิศเลอและทรงคุณค่ายิ่งใหญ่ที่สุดในไตรโลกธาตุ เมื่อพระพุทธองค์ทรงตรัสรู้ธรรมแล้ว ทรงกราบได้แต่ธรรมเท่านั้น แม้เทวดา อินทร์ พรหม ยังต้องพึ่งธรรม

ท่านพระอาจารย์สงบ มนสฺสนฺโต ท่านแสดงคุณค่าและความ สำคัญของธรรมอย่างผู้รู้จริงไว้มากมาย เพราะธรรมนี้อยู่ฟากตาย ดังหลวงปู่เสาร์ หลวงปู่มั่น ออกปฏิบัติล้วนสมบุกสมบัน ทุกข์ยากลำบากอย่างแสนสาหัส ทั้งเคยสลบและรอดตายมาแล้ว ดังนั้น การปฏิบัติให้เข้าถึงธรรมนี้จึงไม่ใช่เด็กเล่น ไม่ใช่ธรรมก้านกล้วย และเพราะธรรมนี้เป็นของกลาง ไม่ผูกขาดเหมือนกิเลสผูกขาด ซึ่งทุกดวงจิตล้วนอยู่ใต้อำนาจกิเลสอวิชชาที่ยิ่งใหญ่ในวัฏสงสาร เป็นดั่งกิเลสฟาร์ม ครอบงำไม่ให้หลุดรอดและอยู่ในหัวใจสัตว์โลก และก็ไม่ใช่ธรรมฝังกลบกิเลส ปฏิบัติพอเป็นพิธี ปลิ้นปล้อนหลอกลวง แซงหน้าแซงหลัง โลกเป็นใหญ่ แม้สมาธิก็ทำไม่ได้ แต่ปฏิบัติเป็นกระแสสังคม เพื่อหวังลาภสักการะ

ท่านพระอาจารย์สงบ ท่านจึงสอนแนวปฏิบัติไว้สมบูรณ์ชัดเจน และต้องปฏิบัติตามความเป็นจริง ตามหลักมัชฌิมาปฏิปทา หรือ ศีล สมาธิ ปัญญา ซึ่งต้องมี สัมมาสมาธิ และต้องใช้ปัญญาพิจารณาค้นคว้า อันเป็นไปตามหลัก สมถ - วิปัสสนากรรมฐาน ต้องเห็นสติปัฏฐาน ๔ ตามความเป็นจริง และต้องมี ขณะจิต และเพราะธรรมมีหนึ่งเดียว เป็น เอโก ธมฺโม เมื่อเข้าถึงธรรม ตรวจสอบกันแล้วต้องเหมือนกัน ผู้ที่มีอำนาจวาสนาบารมี หากปฏิบัติตามธรรม สมควรแก่ธรรม ปฏิบัติบูชาด้วยความเพียรอย่างจริงจังต่อเนื่อง ย่อมเข้าถึงธรรมนี้และพ้นทุกข์ได้ เป็น ปจฺจตฺตํ สนฺทิฏฺฐิโก ในใจผู้ปฏิบัติ